Sehrin Tarihi ve genel bilgiler
Batum (Gürcüce-Lazca: ბათუმი / Batumi), Gürcistan’ın Karadeniz kıyısında, Acara Özerk Cumhuriyeti’nin yönetim merkezi olan liman kenti. Nüfusu 121.806’dır (2002). Turizm merkezi olan Batum’un yaz aylarında bu nüfus 400.000’i bulmaktadır.
Batum, Transkafkasya Demiryolu’nun ve Bakü petrol boru hattının son bulduğu önemli liman ve ticaret merkezidir. Türkiye sınırına 20 kilometre uzaklıktadır ve subtropikal iklimin olduğu bölgede bol meyve ve çay yetişir. Petrol rafinerisi ve gemi yapımcılığıyla da tanınmıştır. Türkiye’yi karayoluyla Gürcistan ile Azerbaycan’a ve Orta Asya cumhuriyetlerine bağlayan Sarp Sınır Kapısı Batum’a açılır.
Batum’un eski Yunan kolonisi olarak Batis adıyla kurulduğunu sanılır. Kent, ortaçağa değin Gürcü krallıklarının ve prensliklerinin yönetimlerinde kaldı.
İlkçağ’da Pers İmparatorluğu’nun egemenlik sınırı içinde “Bathys” diye anılan kent, önce Pontos Krallığı’nın daha sonra ise Romalıların eline geçti. Ortaçağda Gürcistan’a bağlandı. XIII. yy’da Moğol egemenliğine girdi.
1564’te Kanuni Sultan Süleyman döneminde Osmanlılar tarafından fethedildi. Lazistan Sancağı’nın merkezi oldu. 314 senelik Osmanlı egemenliğinden sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Rusya’nın işgaline uğradı. Ayastefanos Antlaşması ve Berlin Antlaşması ile şehir Rusya’ya bırakıldı. Birinci Dünya Savaşı sırasında Rusya’nın bölgeden çekilmesiyle şehir Brest-Litovsk Antlaşması uyarınca tekrar Osmanlı Devleti’ne geri verildi ve bağımsız bir sancak merkezi oldu. Mondros Mütarekesi uyarınca önce İngilizlere, sonra Gürcistan’a bırakıldı.
1918 yılında kurulan Demokratik Gürcistan Cumhuriyeti sınırları içinde kaldı. Misak-ı Milli sınırları içerisinde sayıldığı için, Akif Sümer, Ahmet Fevzi Erdem, Ali Rıza Acara, İmamzade Edip Dinç ve Hahutzade Ahmet Nuri Efendi, Birinci Dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne Batum milletvekilleri olarak katıldılar. Demokratik Gürcistan Cumhuriyeti sınırları içinde kalan Artvin ve Ardahan geri alınırken, 7 Mart 1921’de Batum da alındı, Fakat 16 Mart 1921 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması gereğince Bolşevik ordularının ele geçirdiği Gürcistan’a bırakıldı. Ancak cepheye antlaşma ile ilgili haber ulaşmadığı için 20 Mart’ta 11. Kızıl Ordu’ya bağlı süvari alayı, TBMM Ordusu birliklerine saldırdı ve bir kısımını esir aldı.
Kent, 16 Temmuz 1921’de kurulan Acara Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin yönetim merkezi oldu. Moskova Antlaşması’nın teyidini sağlayan Kars Antlaşması sonucunda Sovyet Gürcistanı’na bırakılması onandı. Yapılan antlaşmaya göre Acaristan özerk cumhuriyetinin özerkliği Türkiye devletinin garantörlüğü altındadır. Batum (Acaristan) Rusya’ya verilirken bazı kurallara uyma zorunluluğu ile bırakıldı. Bunlardan en önemli maddesi: Batum (Acaristan) sınırları içindeki halkın etnik kimliğine, dini kimliğine kesinlikle müdahale edilmiyeceğidir. Bu kurallara uyulmaması halinde ise Türkiye Cumhuriyeti Devletinin müdahale hakkı vardır.
Gürcistan’ın 1991’de bağımsızlığını ilan etmesinden sonra Acara özerk cumhuriyeti yönetiminin başına Aslan Abaşidze geldi ve Batum’da ikamet ederek bölgeyi bir diktatör olarak yönetti. Mayıs 2004’te Abaşidze iktidarı, merkezi yönetimin desteğindeki halk hareketiyle son buldu.
İklim
Batum’da subtropikal iklim egemendir. Kentte ve çevrisinde subtropikal bitkiler yetişir. Parklar, çay plantasyonları ve turunçgiller önemli yer tutar.
Batum’da ortalama sıcaklık 14 °C’dir. En soğuk ay olan Ocak ortalaması 6 °C olarak ölçülür. En sıcak aylar olan Temmuz ve Ağustos ortalaması ise 22 °C olarak gerçekleşir. Batum’da en düşük sıcaklık olarak -7 °C ve en yüksek sıcaklık olarak da 40 °C kaydedilmiştir.
Bölgeleri
31 Mart 2008 Tarihli Şehir meclisi Kararına Göre 7 Alt bölgeye ayrılmıştır :
Old Batumi (ძველი ბათუმის უბანი)
Khimshiashvili (ხიმშიაშვილის უბანი,Hamşioğlu)
Bagrationi (ბაგრატიონის უბანი)
Aghmashenebeli (აღმაშენებლის უბანი)
Javakhishvili (ჯავახიშვილის უბანი)
Tamar (თამარის უბანი)
Boni-Gorodok (ბონი-გოროდოკის უბანი)[5]
Ulaşım
Türkiye’de yaptığı havalimanlarıyla tanınan TAV’ın yeniden inşa ettiği uluslararası Batum Havalimanı 2007 yılında açıldı. Batum, Mahincauri istasyonundan başlayan demiryoluyla da Tiflis’e bağlanır. Sarp Sınır Kapısı’ndan Gürcistan’a açılan karayolu Batum kentinden geçer. THY 2008 yılından itibaren İstanbul-Batum uçuşlarını başlatmıştır. Türkiye vatandaşları pasaport ve vize aranmaksızın Batum Havaalanı’na inerek Hopa ilçesine gelebilmektedirler. Ayrıca Trabzon’dan her gün Batum’a karayoluyla otobüs seferleri düzenlemektedir.
Batum’un sembollerinden Khimshiashvili (Hamşioğlu) Aslan Bey’in İki Laz ustaya yaptırdığı camii Batum Orta Camii
Batum’un nüfusunun çoğunluğu Gürcüler’den (Acarlar dahil) oluşur. Gürcüler (ve Acarlar) (104.313), Ermeniler (7.517), Ruslar (6.300), Abhazlar (800), Ukraynalılar (770), Rumlar (587), Azeriler (301), Osetler (142) ve Lazlar gibi diğer etnik kökenden nüfus da bulunmaktadır.
Sehrin Lezzet ve Mutfak Kültürü
Geleneksel Gürcü mutfağının örneklerini Batum’da bulabilirsiniz. Özellikle ceviz ve mısırın bol kullanıldığı bu mutfakta; patlıcan, lahana, pancar ve pırasa gibi sebze yemekleri tadılabilir. Tavuk ile yapılan yemeklerin özel bir yeri vardır. “Kahuri dedas purebi” adlı ekmek, Kaheti kökenli Gürcülerin sofralarında her zaman yer alır. “Pahali” Gürcülere özgü mezelerin genel adı. Çeşitli sebze ve otlarla hazırlanıyor.
Özellikle kahvaltıda yenilebilecek “haçapuri” bir tür peynirli börek. Acara usulü haçapuri yumurta ve sucukla yapılıyor. Mısır unundan yapılan “çadi” de bu sofranın diğer geleneksel lezzetlerini oluşturuyor.
Batum’da içecek olarak da zengin seçenekler mevcut. Tamamen doğal meyve sularından mutlaka tadılmalı. Gürcistan, Anadolu ile birlikte şarabın anavatanı olarak biliniyor. Rus hanedanına da özel şarap üreten Gürcüler bu konuda çok
SKYLIFE
Mutlaka görülmesi gereken yerler
Batum önemli bir liman kentidir. Aynı zamanda önemli bir tatil merkezi olan kent, botanik bahçeleri ve tropik bitkileri bakımından zengindir.
Şehrin görülmeye değer yerleri arasında Osmanlı döneminden kalma Orta Cami adlı cami, Acara Devlet Müzesi, Batum Botanik Bahçesi, İsa’nın 12 havarisinden Aziz Matthias’ın anıt mezarını barındıran Roma döneminden kalma Apsaros kalesi, 20. yüzyılda yapılmasına karşın Gürcü Mimari karakterini yansıtan Eski Postane Binası, Karadeniz kıyısındaki Batum Devlet Parkı, Akvaryum ve sirk sayılabilir.
BOULEVARD CADDESİ: Sahil şeridi boyunca kilometrelerce uzanan bulvarı zaman zaman geniş parklar, altın kubbeli katedraller, kafeler, meydanlar, tenis kortları ve süs havuzları kesiyor.
BATUM DEVLET PARKI: Batum’un sahil şeridinde yer alan park, mavinin kıyısında yeşil bir ada gibi. Parkın bitişiğindeki Batum Üniversitesi ise Çarlık dönemi mimarisinin zarif bir örneği.
ÖZGÜRLÜK MEYDANI: Batum tarihindeki pek çok önemli olay bu meydanda gerçekleşmiş. Benzersiz ve estetik açıdan göz alıcı heykellerle donatılan meydan, tarihi kiliselerle çevreleniyor. Meydanda kentin simgesi kabul edilen Medea Heykeli de yükseliyor.
BATUM SANAT MÜZESİ: 1949’da inşa edilmiş. Başlangıçta sadece yerel eserlerin sergilendiği müze, 1998’den sonra Batı Avrupa ve Rus sanatından örneklerle zenginleştirilmiş.
NASIL GİDİLİR? Türk Hava Yolları, İstanbul’dan Batum’a haftanın beş günü karşılıklı seferler düzenliyor. Hareket saatleri İstanbul’dan 13:25, Batum’dan 18:05’te. www.turkishairlines.com
ADALET SARAYI Geçtiğimiz yıl hizmete açılan Batum Adalet Sarayı, Türk mimar ve mühendislerin imzasını taşıyor. Geceleri ışıl ışıl renklenen görüntüsü ile tüm kente değer kazandırıyor.
BATUM BOTANİK PARKI Batum’un dokuz kilometre kuzeyinde yer alan park, dünyanın en büyük botanik bahçesi. 1912’de açılan parkta Kafkasya’dan Meksika ve Uzak Asya’ya uzanan coğrafyadan derlenmiş iki binden fazla bitki türü bulunuyor. Özellikle denizle birleşen uçurumları görmek ve minik golf arabalarıyla parkı gezmek çok keyifli.
Botanik Park Batum Gürcistan
Mutlaka tadilmasi gereken Lezzetler
Gürcü mutfağı Gürcistan’nın ulusal mutfağıdır. Avrupa ve Ortadoğu mutfaklarını etkilemiş hem de bu mutfaklardan etkilenmiştir. Ayrıca Gürcü mutfağı yörelere göre de farklılıklar gösterir.
Aparatifler
Muzhuzhi
Khachapuri
Lobiani
Kutchmatchi
Pkhaleuli
Abkhazura
Tsotskhali
Satsivi
Lobio
Nadughi
Badrijani Nigvzit
Ajapsandali
Kupati
Soko
Ispanakhi
Jonjoli
Mtchadi
Tarti
Khizilala
Salatalar
Katmis
Tevzis
Kvertskhis
Kiborchkhalis
Sagazapkhulo
Khakhvis
Lobios
Tcharkhlis
Kartophilis
Satatsuris
Staphilos
Kombostos
Sokos
Ispanakhis
Kitris
Tarkhunis
Khilis
Boloki tcharkhlit
Kombosto vashlit
Ispanakhi Matsvnit
Tcharkhali vashlit
Çorbalar
Balbis
Nivris
Matsvnis
Pomidvris
Mukhudos
Satatsuris
Kharsho
Arjakelis
Shindis
Dos
Gogris
Domkhlis
Bostneulis
Sokos
Ispanakhis
Qvelis
Puris Kharsho
Chikhirtma
Katmis
Staphilos
Makhokhis
Lobios
Gholos
Sebze yemekleri
Sazapkhulo Tolma
Lobiani
Lobio Nigvzit
Mtsvane Lobio
Soko Naghebit
Badrijani Brinjit
Kartopili Nigvzit
Kartopili Kvartskhit
Badrijani Nigvzit
Ajapsandali
Badrijani Mtsvanilit
Kombosto Nigvzit
Soko
Ispanakhi
Ispanakhi Kvertskhit
Badrijnis Borani
Satatsuri Nigvzit
Badrijnis Khizilala
Ekala Nigvzit
Gogris Guphta
Kümes Hayvanı yemekleri
Tabaka
Chkhmeruli
Chakhokhbili
Kutchmatchi
Tsitsila Shindit
Tsitsila Abkhazurd
Satsivi
Chikhirtma
Ikhvis Chakhokhbili
Ikhvi Komshit
Bati Shavi kliavit
Indauris garo
Ikhvi Bostneulit
Katami Brinjit
Katami Gatenili Kuch-gvidzlit
Satsivi Kvertskhit
Katmis Mkhali
Katami Nivrit
Shemtsvari Indauri
Balık yemekleri
Tarti Tetri ghvinit
Shemtsvari Tarti
Tsvera Nigvzit da Brotseulit
Loko Kindzmatshi
Tsotskhali
Tevzi Bazheshi
Loko Tsiteli Ghvinit
Kephali
Shebolili Kephali
Zutkhi Shemtsvari
Zutkhis Mtsvadi
Zutkhi Kaklis photolshi
Tevzi Pamidvrit
Kalmakhi Tarkhunit
Kibo Mokharshuli
Kibo Kindzit
Kibo Tetri Ghvinit
Khizilala
Chakhokhbili Oraguli
Oraguli Nigvzit
Kobri Nigvzit da Brotseulit
Et yemekleri
Muzhuzhi
Betchi
Kutchmatchi
Abkhazura
Kupati
Lori
Chakapuli
Kababi
Mtsvadi
Basturma
Guphta
Shemtsvari Gotchi
Qaurma
Khashlama
Tolma(Dolma)
Jonjoli
Khinkali
Mokharshuli Gotchi
Chanakhi
Shilaplavi
Mokharshuli ena
Dzekhvi
Tatlılar
Churchkhela
Gozinaki
Phelamushi
Kada
Nazuki
Paska
Vashlis Namtskhvari
Alublis Ghvezeli
Pakhlava(Baklava)
Taphlis kveri
Vardis Muraba
Kaklis Muraba
Alublis Muraba
Komshis Muraba
Sazamtros Muraba
Martqvis Torti
Shakarlama Tkhilit
Nigvziani
Kishmishiani
Phenovani
Qaviani
Shokoladiani
Khilis Torti
Nigvzis Torti
Ponçiki,(Paczki),(Ponchiki),(Doughnut),(Donut)
İçecekler
Chacha
Georgian wine[:]
